adm. I. Yamamoto (44,4 K)

Kwiecień/maj 1940 r. - manewry japońskiej Połączonej Floty.
    Szczególną uwagę poświęcono akcjom lotniskowców i ich samolotów pokładowych; ocena wypadła bardzo pozytywnie: –japońscy piloci osiągali 70 – 80% skuteczność w ataku do celów będących w ruchu (!); adm. Shigeru Fukudome, szef sztabu dowódcy Połączonej Floty adm. Isoroku Yamamoto, zaryzykował stwierdzenie, że nadszedł najlepszy czas na wykorzystanie tych osiągnięć w ataku na przeciwnika, w odpowiedzi usłyszał od adm. Yamamoto: o ileż skuteczniejszym byłby atak na przeciwnika, który niczego się nie spodziewa!

Lipiec 1940 r. - przesunięcie głównych sił amerykańskiej Floty Pacyfiku z bazy w San Diego do Pearl Harbor na Hawajach.

adm. J.O. Richardson 47 K

    Dyslokacja floty do wysuniętej bazy miała stanowić pewien rodzaj nacisku wspomagającego rozmowy dyplomatyczne USA z Japonią na temat rozładowania napiętej sytuacji na Dalekim Wschodzie i rozwiązania sprawy wojny japońsko-chińskiej.
    Mianowany 6 stycznia 1940 r. dowódcą amerykańskiej Floty Pacyfiku, adm. J. O. Richardson uważał, że baza w Pearl Harbor jest zbyt „eksponowana” a tym samym narażona na atak z zaskoczenia oraz że nie jest w stanie

adm. H. Kimmel 35 K

zapewnić odpowiedniego zaplecza technicznego. Przekonywał Sekretarza Marynarki Wojennej Franka Knoxa że „nacisk” jest iluzoryczny a argument strategiczny „fleet in beeing”(tzn. flota stanowi zagrożenie przez samo swoje istnienie) lepiej sprawdzi się gdy będzie ona stacjonować na Zach. Wybrzeżu USA. Pisemne raporty adm. Richardson wysyłał również do Białego Domu i Kongresu. Ostatecznie sam prezydent Roosevelt zniecierpliwił się „niesfornym” admirałem i 6 grudnia 1940 r. Richardson został odwołany ze stanowiska i posłany na emeryturę.
    Jego miejsce zajął adm. Husband Kimmel.

Lipiec/sierpień 1941 r. - rodzi się pomysł zaskakującego ataku na amerykańską bazę morską w Pearl Harbor.
    Na wiadomość o dyslokacji US Navy na Hawaje Yamamoto i Fukudome powrócili do swojej rozmowy z przed dwóch miesięcy. Obydwaj byli przekonani, że aby Japonia mogła dalej prowadzić swoją politykę ekspansji, należy wyeliminować (przynajmniej na jakiś czas) USA z obszaru Dalekiego Wschodu, lub choćby tylko zneutralizować amerykańską flotę i zmusić USA do zawarcia ugody politycznej na warunkach korzystnych dla Japonii. W ich mniemaniu szykowała się niepowtarzalna okazja do zaskoczenia nieprzyjaciela w jego własnej bazie i powtórzenia sytuacji z wojny rosyjsko-japońskiej 1904/1905 r. (atak japońskich torpedowców na Port Artur). Teraz warunki były jeszcze korzystniejsze, ponieważ dysponowali siłą mogącą zadawać potężne ciosy na niewyobrażalne dotąd odległości. Tą siłą były lotniskowce i bazujące na ich pokładach lotnictwo.
    Yamamoto i Fukudome, niejako prywatnie, rozpoczynają obliczanie sił koniecznych do przeprowadzenia ataku i zestawiają listę warunków, które trzeba spełnić by operacja mogła się rozpocząć:

1. dokładna i stała obserwacja obiektu ataku,
2. sposób przeprowadzenia ataku ( trasy podejścia i odwrotu, łączność, działania dezinformujące itp.)
3. określenie sił odpowiednich do osiągnięcia zamierzonego efektu,
4. ocena możliwości technicznych zniszczenia poszcz. celów;

Listopad 1940 r. - brytyjski atak na bazę włoskiej floty w Tarencie (M. Śródziemne).
    Podczas toczących się w Europie działań wojennych, silny zespół włoskich okrętów wojennych stacjonujący w Tarencie paraliżował działania brytyjskiej Royal Navy na M. Śródziemnym. Brytyjczycy przygotowali nocny atak na okręty kotwiczące we włoskiej bazie. W wyniku splotu różnych okoliczności, ostatecznie w nocy z 11 na 12 listopada 1940 r. akcję przeprowadził zespół w składzie:

„Swordfish” Mk II 30,5 K

• 1 lotniskowiec („Illustrious”: 20 dwupłatowych samolotów „Swordfish”- 11 uzb. w torpedy, 5 uzb. w bomby, 4 uzb. we flary oświetlające),
• 4 krążowniki i 4 niszczyciele (osłona);

• zatopiono: 1 pancernik;
• poważnie uszkodzono: 2 pancerniki;
• uszkodzono: krążownik i niszczyciel;
• zniszczono: bazę wodnosamolotów oraz zbiorniki paliwa i sieć rurociągów;

kmdr.ppor. M Genda 25,7 K

    Bardzo dokładny raport o brytyjskim ataku na Tarent przesłał do Tokio japoński attache morski, kmdr ppor. Minoru Genda. Adm. Yamamoto szczególnie zainteresował jeden problem: głębokość Zatoki Tarenckiej nie przekraczała 14 metrów (średnia głębokość portu w bazie Pearl Harbor była jeszcze mniejsza!) a dotychczasowe próby zrzutu torped lotniczych na wody o głębokości mniejszej od 24 metrów kończyły się niepowodzeniem (torpedy wbijały się w dno lub dowolnie zmieniały kąt biegu). Genda uzupełnił więc swój raport szkicem drewnianego stabilizatora, w jaki brytyjczycy wyposażyli swoje torpedy. Doświadczenia przeprowadzone w warsztatach japońskiej floty potwierdziły skuteczność tego rozwiązania.
    Dowódca amerykańskiej Floty Pacyfiku, adm. Kimmel, również otrzymał raport na temat ataku na Tarent ale uznał, że Pearl Harbor jest bezpieczny z powodu płytkich wód, a stosowanie wokół okrętów sieci przeciw torpedowych utrudni ruch na i tak ciasnych torach wodnych. Dowódca obrony lądowej, gen. Short, zwiększył ilość dział przeciwlotniczych i zaostrzył prowadzone regularnie ćwiczenia.

Grudzień 1940 r. - początek prac nad ogólnym planem ataku.
    Adm. Yamamoto uznał, że przygotowane przez niego i jego szefa sztabu wytyczne można już przekształcić w ogólny plan ataku. Zadanie dopracowania ogónego planu Yamamoto powierzył dowódcy Floty Powietrznej bazującej na Marianach, kontradm. Takijuro Onishi. W styczniu dołączył do niego kmdr. ppor. Minoru Genda.

Kwiecień 1941 r. - zakończenie prac nad ogólnym planem ataku.
    W ostatnim tygodniu kwietnia adm. Yamamoto zapoznał się z ogólnym planem ataku, wynikało z niego, że:

1. japońskie placówki wywiadu, zarówno w USA jak i na Hawajach, są w stanie dostarczyć wszystkich koniecznych informacji,
2. niezbędne jest użycie 6 lotniskowców (oczywiście z odpowiednio silną osłoną),
3. do akcji należy zaangażować okręty podwodne,
4. najlepszymi działaniami dezinformacyjnymi będą rozmowy dyplomatyczne,
5. warunkiem powodzenia ataku jest bezwzględne zachowanie tajemnicy,

Czerwiec - wrzesień 1941 r. - prace nad szczegółowym planem ataku.
    Kontradm. Onishi i kmdr. ppor. Genda, po uzyskaniu aprobaty adm. Yamamoto, przystąpili do opracowania szczegółów ataku. Do prac włączono wiceadm. Mitsumi Shimizu, dowódcę okrętów podwodnych (zaproponował on m.in. użycie miniaturowych łodzi podwodnych: dowiezione przez specjalnie przystosowane, oceaniczne okręty podwodne i korzystając z zamieszania wywołanego atakiem lotniczym miały przeniknąć do wnętrza portu, przeczekać do nocy, zaatakować i próbować uciec do czekających w pobliżu Hawajów „nosicieli”). Na tym etapie przygotowań Shimizu był piątym „wtajemniczonym”.
    Wywiad otrzymał zadanie dokładnej obserwacji wszystkich lokali rozrywkowych w amerykańskich bazach marynarki wojennej – pozwalało to doskonale zorientować się w rozkładzie służby na okrętach.
    Jednym z trudniejszych zadań był wybór trasy, którą miał płynąć zespół uderzeniowy. Przeanalizowano kilkadziesiąt wariantów i ostatecznie zdecydowano się na okrężną drogę przez Północny Pacyfik, która mimo trudności nawigacyjnych (huragany, sztormy, mgły) miała tę zaletę, że prawie nikt tędy nie pływał. Trasa warunkowała też termin ataku – powinien on zostać przeprowadzony przed okresem złej pogody na Pn. Pacyfiku, tzn. najpóźniej w pierwszych dniach grudnia.
    W rejonie zatoki Kagoshima na wyspie Kiusiu wybrano obszar, którego układ w przybliżeniu odpowiadał zatoce Pearl Harbor. Piloci połączonych grup lotnictwa pokładowego rozpoczęli tam ćwiczenia w bombardowaniu i zrzutach torped z jak najmniejszej wysokości.

B5N2 „Kate” z 900 kg bombą 9 K

    Na bieżąco analizowane dane wywiadu mówiły o pancernikach cumujących „burta w burtę”, opracowano więc specjalne bomby (przerobione pociski przeciw pancerne kal. 406 mm o wadze 850 kg) umożliwiające zniszczenie okrętów stojących wewnątrz szyku. Przygotowano też odpowiednią ilość torped ze stabilizatorami.
    Zarówno ćwiczący piloci, inżynierowie a także oficerowie sztabowi nie znali prawdziwego celu prac, które wykonywali. Kolejno usuwano wszystkie trudności, aż w końcu pozostało tylko określenie terminu i pory ataku. Pozostawiono to do czasu uzyskania pełnych danych wywiadu.

13 września 1941 r. - ukończenie szczegółowego planu ataku.
    Dowódca Połączonej Floty zaakceptował plan. W ostatnim tygodniu września przedstawił jego ogólny zarys Kwaterze Cesarskiej i premierowi.

5 października 1941 r. - odprawa pilotów połączonych grup lotnictwa pokładowego.

kmdr M. Fuchida 9,5 K

    Na dowódcę ataku powietrznego został wyznaczony kmdr. Mitsuo Fuchida.
    Pilotów zapoznano z celem ataku i od tej pory zabroniono im kontaktować się z kimkolwiek. Rozpoczęli oni ćwiczenia na dokładnej makiecie bazy w Pearl Harbor, którą uaktualniano zgodnie z napływającymi doniesieniami wywiadu.

Październik 1941 r. - nasilenie działań wywiadu.
    W połowie października trasę przewidywaną dla Zespołu Uderzeniowego przepłynął statek pasażerski „Taiyo Maru”. Obecni na jego pokładzie oficerowie wywiadu (przebrani za stewardów) dowodzeni przez kmdr. por. Suguru Suzuki, oceniali warunki nawigacyjne i pogodowe a po zawinięciu do Honolulu odebrali raporty od pracowników japońskiego konsulatu. Wynajętą awionetką, bez żadnych przeszkód, oblecieli wyspę Oahu robiąc wiele „ciekawych” zdjęć. Zupełnie oficjalnie, w kioskach przy plaży Waikiki, zakupili bogato ilustrowane (również fotografiami urządzeń militarnych!) foldery reklamujące wypoczynek na Hawajach.
    Analiza doniesień wywiadu wykazała że dowódca amerykańskiej Floty Pacyfiku z żelazną konsekwencją przestrzega „reguły weekendu” i przez sobotę a także niedzielę większość jego okrętów kotwiczy w bazie. Oficerowie i marynarze spędzają sobotnie popołudnie, wieczór i większą część nocy na lądzie (w klubach i barach!). Potwierdzało to opinię japońskiego konsula generalnego w Honolulu, Morimury, który zapytany w kwietniu 1941 r. o to, kiedy najlepiej zaskoczyć amerykanów bez wahania odpowiedział: w niedzielę o świcie!
    Analiza zdjęć dostarczonych przez agentów potwierdziła doniesienia o rozśrodkowywaniu samolotów myśliwskich Army Air Corps oraz gromadzeniu nie zatankowanych bombowców na płytach lotnisk w celu ochrony przed ewentualnym sabotażem.

5 listopada 1941 r. - rozkaz operacyjny dowódcy Połączonej Floty, adm. Isoroku Yamamoto do ataku na amerykańską bazę marynarki wojennej w Pearl Harbor na Hawajach:

(...)
Atak zostanie przeprowadzony siłami Cesarskiej Floty i wyeliminuje amerykańską Flotę Pacyfiku na czas potrzebny do dokonania operacji wojennych w Azji południowo-wschodniej i na obszarze Południowego Pacyfiku. Do jego wykonania wyznacza się:
• Zespół Uderzeniowy Połączonej Floty:
-popłynie wyznaczoną trasą i zniszczy cel;
• Flota podwodna:
-22 oceaniczne okręty podwodne zajmą pozycje wokół Hawajów w promieniu od 10 do 100 mil morskich obserwując ruchy jednostek amerykańskich i czekając na okręty próbujące ujść z bazy po ataku;
-5 okrętów podwodnych-„nosicieli” dostarczy miniaturowe łodzie podwodne w pobliże wejścia do bazy w Pearl Harbor i zaczeka na ich powrót po akcji;
Dowódca Zespołu uderzeniowego zostanie powiadomiony o terminie ataku osobnym rozkazem.

adm. Yamamoto Isoroku

7 listopada 1941 r. - wyznaczenie daty i godziny ataku: 7 grudnia 1941 r. godz. 8:00 czasu hawajskiego.

7 listopada 1941 r. - wiceadm. Chuichi Nagumo zostaje mianowany dowódcą Zespołu Uderzeniowego.

10 listopada 1941 r. - narada operacyjna wiceadm. Nagumo z podległymi dowódcami i szczegółowy rozkaz operacyjny:

(...)
• Celem operacji jest zaatakowanie i zniszczenie amerykańskiej Floty Pacyfiku stacjonującej w bazie Pearl Harbor na wyspie Oahu, w arch. Wysp Hawajskich.
  W akcji wezmą udział nast. okręty:
  • Lotniskowce ( pod bezp. dowództwem wiceadm. Nagumo):
    • „Akagi”- 66 samolotów (okręt flagowy)
    • „Kaga” - 72 samoloty
    • „Soryu” - 53 samoloty
    • „Hiryu” - 59 samolotów
    • „Shokaku” - 72 samoloty
    • „Zuikaku” - 72 samoloty
    • oraz ich osłona: - lekki krążownik „Abukuma” i 9 niszczycieli.
  • Zespół Wsparcia (dowódca: wiceadm. Gunichi Mikawa):
    • 2 okręty liniowe: „Hiei”, „Kirishima”
    • 2 ciężkie krążowniki: „Tone”, „Chikuma”
    • 3 oceaniczne okręty podwodne: I-19, I-21, I-23
  • Zespół Zaopatrzeniowy w składzie 8 jednostek
• Okręty Zespołu Uderzeniowego będą wychodzić w morze w dniach od 10 do 18 listopada 1941 r. 22 listopada zgromadzą się w Zatoce Tankan u wybrzeży wyspy Etorofu (Arch. Kuryli). 26 listopada popłyną wyznaczoną trasą do celu.
  Każda napotkana po drodze obca jednostka, musi zostać bezwzględnie zniszczona.
  W czasie marszu obowiązuje absolutna cisza radiowa.
• Po osiągnięciu wyznaczonej pozycji („punkt K” ok. 330 mil morskich od Oahu) „Tone” i „Chikuma” katapultują wodnosamoloty rozpoznawcze, sprawdzą one warunki atmosferyczne i sytuację w rejonie celu.
• W odległości 200 mil morskich od Oahu („punkt Z”) samoloty wystartują do ataku.
• Atak nastąpi w dwóch falach, poprowadzi go kmdr. Fuchida. Nad celem oceni sytuację i wybierze wariant ataku pierwszej fali:
  • przy pełnym zaskoczeniu jako pierwsze zaatakują samoloty torpedowe, po nich bombowce atakujące okręty i na końcu bombowce i myśliwce atakujące urządzenia naziemne i lotniska, sygnał – „1 czarny smok” (rakieta w kolorze czarnym);
  • przy braku zaskoczenia jako pierwsze zostaną zaatakowane cele naziemne i lotniska (aby sparaliżować obronę), po nich zaatakują bombowce nurkujące starając się zatopić wychodzące w morze okręty, samoloty torpedowe będą atakować na końcu, sygnał- „2 czarne smoki” (dwie rakiety w kolorze czarnym).
    Kmdr. Fuchida powiadomi dowódcę Zespołu Uderzeniowego o osiągnięciu pełnego zaskoczenia nadając fonią przez radio sygnał: – „Tora, Tora, Tora”.
• Druga fala zaatakuje według wskazówek kmdr. Fuchidy lub własnego uznania dowódcy (kpt. Shigekazu Shimazaki).
• Natychmiast po wykonaniu zadania samoloty powrócą na pokłady lotniskowców.
• Decyzję o zakończeniu operacji podejmie dowódca Zespołu Uderzeniowego.
• W czasie drogi powrotnej dowódca Zespołu Uderzeniowego wydzieli Grupę Uderzeniową w składzie 2 lotniskowców („Hiryu” i „Soryu”) i 4 niszczycieli osłony w celu zaatakowania amerykańskiej bazy na atolu Wake.
  v–ce adm. Nagumo Chuici

22 listopada 1941 r. - spotkanie Zespołu Uderzeniowego w Zatoce Tankan.

25 listopada 1941 r. - rozkaz adm. Yamamoto o wyruszeniu do akcji i ataku w wyznaczonym dniu. (rozkaz zawierał uwagę o możliwości odwołania ataku w przypadku powodzenia rokowań ale poszczególne stwierdzenia całkowicie wykluczały taką ewentualność)
    Hasłem potwierdzającym termin ataku miał być przekazany drogą radiową sygnał: Niitaka Yama nobore 1208.

jap. lotn. „Kaga” w sztormie 18 K

26 listopada 1941 r. - Zespół Uderzeniowy wychodzi w morze.

28 listopada 1941 r. - tankowanie na pełnym morzu przerwane z powodu sztormu (9 stopni Beauforta), straty w ludziach (6 marynarzy).

30 listopada 1941 r. - nieznaczna poprawa pogody, ponowne tankowanie.

2 grudnia 1941 r. wieczorem (ok. 19:00) - radiostacja Dowództwa Floty przekazuje sygnał:
„Niitaka Yama nobore 1208” (wspiąć się na górę Niitaka 1208).
Wiceadm. Nagumo powiadamia wszystkie załogi okrętów o celu ataku.

3 grudnia 1941 r. - poprawa pogody, drugie tankowanie, ćwiczenia okrętów w prowadzeniu ognia i manewrowaniu na dużej prędkości.

5 grudnia 1941 r. - trzecie tankowanie, 3 zaopatrzeniowce zawracają do Japonii.

6 grudnia 1941 r. - depesza z Kwatery Cesarskiej: najświeższe informacje wywiadu – brak lotniskowców w Pearl Harbor.
Pogorszenie pogody, z powodu silnego sztormu i mgły nie tankowano, zaopatrzeniowce zawracają.

6 grudnia 1941 r. godz. 23:00 - Zespół Uderzeniowy osiąga południk Oahu, 490 mil od Pearl Harbor, okręty podnoszą szybkość do 26 węzłów.
Okręty podwodne zajmują wyznaczone pozycje wokół Oahu.

Godz. 3:42 - amerykański patrolowiec USS „Condor” (dow. chor.Mc Cloy) alarmuje o niezidentyfikowanym, zanurzonym okręcie podwodnym w morskim rejonie obronnym Pearl Harbor, do poszukiwań włącza się niszczyciel USS „Ward” (dow. por. W.W Outerbridge).

Godz. 5:20 - Zespół Uderzeniowy osiąga „punkt K” (330 mil morskich od celu). Startują wodnosamoloty rozpoznawcze krążowników „Tone” i „Chikuma”.

Godz. 5:50 - Zespół Uderzeniowy osiąga „punkt Z” (200 mil morskich od celu).

start I fali ataku 30 K

Godz. 6:00 do 6:15 - start samolotów pierwszej fali uderzeniowej prowadzonej osobiście przez kmdr. Fuchidę.

• 183 samoloty:
  • 49 bombowców horyzontalnych Nakajima B5N2 „Kate” (kmdr. Fuchida)
  • 51 bombowców nurkujących Aichi D3A1 „Val” (kpt. Takahashi)
  • 30 sam. torpedowych B5N2 „Kate” (kpt. Murata)
  • 43 myśliwce Mitsubishi A6M2 „Zero” (kpt. Itayo)

Godz. 6:33 - amerykański wodnosamolot patrolowy typu PBY „Catalina” (dow. chor. W. Tanner) melduje o zauważeniu peryskopu okrętu podwodnego w rejonie wejścia do portu wojennego Pearl Harbor, meldunek przejmuje niszczyciel „Ward” i rusza do akcji.

Godz. 6:40 - stacja radarowa Opana Point melduje o wykryciu dwu pojedynczych samolotów z kierunku pn.-wsch.

USS „Ward” – oni ostrzelali i zatopili jap. okr. podwodny 39,6 K

start II fali ataku – jap. lotn. „Shokaku” 18 K

Godz. 6:50 - niszczyciel USS „Ward” melduje o zaatakowaniu ogniem artyleryjskim i bombami głębinowymi niezidentyfikowanego okrętu podwodnego w rejonie wejścia do portu wojennego.

Godz. 7:00 do 7:15 - start samolotów drugiej fali uderzeniowej prowadzonej przez kpt. Shigekazu Shimazaki.

• 170 samolotów
  • 54 bombowce horyzontalne B5N2 „Kate”
  • 80 bombowców nurkujących D3A1 „Val” (3 nie wystartowały z powodu awarii)
  • 36 myśliwców A6M2 „Zero” (1 awaryjnie wodował chwilę po starcie, później dołączył do ataku)

Godz. 7:20 - stacja radarowa Opana Point melduje o wykryciu dużej ilości samolotów z kierunku pn.-wsch.

Godz. 7:30 - samoloty pierwszej fali ataku osiągają brzeg Oahu, kmdr. Fuchida odbiera meldunki wodnosamolotów rozpoznawczych o stanie pogody w rej. Pearl Harbor i braku celów na kotwicowisku Lahaina (baza lotniskowców).

Godz. 7:40 - samoloty pierwszej fali ataku nadlatują nad Pearl Harbor, kmdr. Fuchida ocenia sytuację i rakietnicą nadaje sygnał: „1 czarny smok”.

samoloty I Fali ataku nad w. Oahu 23 K

    Ponieważ myśliwce nie zauważyły sygnału Fuchida powtarza go a inne samoloty odczytują to jako „2 czarne smoki”, w rezultacie do ataku szykują się wszystkie samoloty jednocześnie.

W bazie marynarki wojennej Pearl Harbor znajdowało się 70 okrętów bojowych i 24 jednostki pomocnicze.
W ruchu był tylko niszczyciel USS „Helm”.

Godz. 7:49 - kmdr. Fuchida nadaje sygnał: „TORA, TORA, TORA”, oznaczający osiagnięcie pełnego zaskoczenia.
    Sygnał przeznaczony jest dla dowódcy Zespołu Uderzeniowego. Zbieg okoliczności sprawia, że sygnał radiostacji o zasięgu ok. 500 mil morskich zostaje odebrany przez główną stację radiową Połączonej Floty w bazie morskiej Kure i radiostację okrętu flagowego „Nagato” w Zat. Hiroshimskiej.

Godz. 7:53 - japońskie bombowce nurkujące zrzucają pierwsze bomby (baza wodnosamolotów na Ford Island).

USS „Oglala” po ataku 32 K

Godz. 7:55 - najstarszym stopniem oficerem znajdującym się w tej chwili na okrętach w porcie (starszym na redzie) okazał się kontradm. Furlong (dowódca broni minowej Floty Pacyfiku, okr. flag. - stawiacz min USS „Oglala”), i to on wydał pierwszy rozkaz (sygnałem flagowym i radiotelefonem): - „Do wszystkich! Alarm bojowy! Wychodzić w morze!”. Jednocześnie powiadomił Sztab Floty i jego szefa kontradm. Bellingera.

Godz. 7:58 - radiostacja sztabu Floty Pacyfiku nadaje do Dowództwa i Sekretariatu US Navy w USA oraz otwartym tekstem do wszystkich: „Pearl Harbor. Enemy air raid. This is no drill. (Pearl Harbor. Nieprzyjacielski atak powietrzny. To nie ćwiczenia.).

pierwsze bomby i torpedy („rząd pancerników”) 82 K

USS „Arizona” eksplodowała („rząd pancerników”) 33 K

Godz. 8:00 do 8:30 - jednoczesne ataki samolotów japońskich na rząd okrętów liniowych po pd.-wsch. stronie Ford Island, kotwicowiska East i Middle Loch oraz na lotniska Hickam, Wheeler, Haleiwa i Bellows a także urządzenia i zabudowania wojskowe na Ford Island i w rej. Kamehameha.

• wylatuje w powietrze okr. liniowy „Arizona”
• toną okręty liniowe „West Virginia” i „California” oraz okręt-cel „Utah”
• przewraca się okr. liniowy „Oklahoma”
• ciężko uszkodzony bombami okr. liniowy „Tennesee”
• poważne uszkodzenia na okr. liniowych „Maryland” i „Nevada”
• uszkodzenia okrętu remontowego „Vestal”, krążownika „Raleigh”...

Godz. 8:20 - nad lotniskiem Hickam pojawiły się amerykańskie samoloty pokładowe z lotniskowca USS „Enterprise” powracającego po rejsie na atol Wake. Samoloty zostały ostrzelane przez japońskie myśliwce i amerykańską obronę plot. lotniska.
    Dowódca formacji, por. Patriarca, wysłał meldunek na swój okręt: „Biały 16. Pearl Harbor atakowane. Nie potwierdzajcie odbioru.” (Biały 16. to był kryptonim samolotu por. Patriarca).
    „Enterprise” natychmiast wysłał w powietrze patrole na poszukiwanie okrętów wroga. Meldunek odebrała również radiostacja lotniskowca USS „Lexington” będącego w drodze na wyspy Midway, okręt natychmiast zawrócił wysyłając patrole rozpoznawcze.
    Meldunek usłyszano i rozszyfrowano także na okrętach japońskiego Zespołu Uderzeniowego.

Godz. 8:40 - nad Pearl Harbor pojawia się druga fala uderzeniowa.

amerykańscy piloci – pierwsi zwycięzcy 50 K

po walce powietrznej (okol. Ewa Beach) 18 K

eksplozja USS „Shaw” w suchym doku (na lewo „Pennsylvania”) 45 K

Udaje się wystartować 4 amerykańskim myśliwcom P-36 z Wheeler oraz kilka minut później 2 myśliwcom P-40 z lotniska Haleiwa.
    Piloci P-36 z 46 Pursuit Squadron: por. Ph. Rasmussen i por. L. M. Sanders, zestrzelili po jednym samolocie bombowym (pierwsze zwycięstwa USAAF w II Wojnie Świat).
    Por. G. H. Sterling został zestrzelony przez japoński myśliwiec A6M3 „Zero” (pierwsza strata USAAF w II Wojnie Świat.).

Godz. 8:45 - niszczyciel USS „ Monaghan” (dow. kpt. Burford) na torze wodnym z East Loch taranuje i zatapia nieprzyjacielski mały okręt podwodny.

Godz. 8:30 do 9:30 - Samoloty japońskie atakują stocznię - w suchym doku uszkodzone bombami: okr. liniowy „Pennsylvania” oraz niszczyciele „Cassin” i „Downes”, w doku pływającym niszczyciel „Shaw”. Tonie stawiacz min „Oglala”. Bomby i torpedy uszkadzają ciężko krążownik „Helena”. Japońskie bombowce atakują lotniska, koszary, warsztaty naprawcze. Japońskie myśliwce ostrzeliwują budynek szpitala w forcie Kamehameha. Udaje się wystartować kolejnym P-40, tym razem z lotnisk rozśrodkowania.
    Zaczynają wychodzić w morze pierwsze okręty amerykańskie (okręty podwodne, niszczyciele, lekkie krążowniki).

Godz. 9:45 - dowódca ataku powietrznego, kmdr. Fuchida, wydaje rozkaz odwrotu.

Godz. 10:10 - na pokładach jap. lotniskowców lądują pierwsze samoloty powracające z nad Pearl Harbor.

Godz. 12:55 - ląduje ostatni samolot (kmdr. Fuchida).

Godz. 13:00 - dowódca ataku powietrznego, kmdr. Fuchida składa raport dowódcy Zespołu Uderzeniowego wiceadm. Nagumo i proponuje przygotowanie drugiego uderzenia. Nagumo rozważa sytuację biorąc pod uwagę zagrożenie ze strony nie wykrytych lotniskowców wroga, niespodziewanie szybką (...i wg relacji pilotów coraz skuteczniejszą!!!) reakcję obrony plot. okrętów amerykańskich a także ograniczony zapas paliwa. Większość oficerów jego sztabu optuje za zakończeniem akcji, jedynie nieliczni (m.in. autor planu ataku, kmdr. ppor. Genda) popiera propozycję Fuchidy.

Godz. 13:30 - dowódca Zespołu Uderzeniowego, wiceadm. Nagumo wydaje rozkaz odwrotu.

Straty amerykańskie:

• Z łącznego stanu sił zbrojnych USA na Hawajach wynoszącego ok. 11 tys. ludzi, zabitych zostało 2335 osób, rannych 1143.
• Straty ludności cywilnej sięgnęły liczby 1 tys. zabitych i rannych łącznie.
• Z 8 okrętów liniowych
  • 2 utracone bezpowrotnie:
    • „Arizona” - 1103 zabitych i 44 rannych;
    • „Oklahoma” - 415 zab. i 44 ran.;
  • 2 bardzo ciężko uszkodzone:
    • „California” - 98 zab. i 61 ran.;
    • „West Virginia” - ok. 120 zab. i 50 ran.),
      wyremontowane wróciły do służby w styczniu i lipcu 1944 r.;
  • 3 poważnie uszkodzone:
    • „Nevada” - 50 zab. i 109 ran.;
    • „Pennsylvania” - 18 zab. i 33 ran.;
    • „Tennesee” - w sumie 50 zab. i ran.;
      wyremontowane powróciły do służby pod koniec 1942 i na pocz. 1943 r.;
  • 1 lekko uszkodzony:
    • „Maryland” - 2 zab. i 14 ran.,
      wyremontowany wrócił do służby w lutym 1942 r.
• Z 8 ciężkich i lekkich krążowników uszkodzone zostały 3:
  • „Helena” - ok. 50 zabitych i rannych,
  • „Raleigh” - ok. 30 zab. i ran.,
  • „Honolulu” - ok. 15 zab. i ran.,
    naprawiono je na miejscu.
• Z 35 niszczycieli i 19 innych okrętów bojowych
  • zatopiony został
    • 1 stawiacz min „Oglala”,
  • uszkodzonych zostało 7 jednostek: (w tym 3 niszczyciele ciężko:
    • „Cassin” – wrócił do służby w lutym 1944 r.,
    • „Shaw” – 24 zab. i ok. 10 ran., wrócił do służby w 1942 r.,
    • „Downes” – zab. 15 i ok. 20 ran.
  • Z 24 okrętów pomocniczych
    • zniszczone zostały 3 jednostki:
      • pełniący rolę okrętu-celu pancernik „Utah” (zginęło ok. 50 ludzi),
      • holownik YT–9 „Sotoyomo”,
      • dok pływajacy FD–2,
    • 2 uszkodzone:
      • tender wodnosamolotów „Curtiss”
      • okręt warsztatowy „Vestal”
  • Zniszczonych zostało 188 samolotów (w tym 15 w walkach powietrznych).
  • Zniszczone zostały:
    • całkowicie:
      • baza wodnosamolotów na Ford Island,
    • poważnie uszkodzone:
      • lotnisko Wheeler Field,
      • lotnisko Haleiwa,
    • lżej uszkodzone:
      • lotnisko Ewa,
      • lotnisko Bellows,

Straty japońskie:

• Z 353 samolotów biorących udział w ataku na pokł. lotniskowców nie powróciło 28 (9 zestrzelonych przez amer. myśliwce, 12 przez ogień plot. okrętów, 7 przez ogień plot. Armii):
  • 9 myśliwców „Zero”
  • 5 bombowców „Kate”
  • 15 bombowców nurk. „Val”
• Uszkodzone zostały 74 samoloty (przez myśliwce, ogień plot., z powodu braku paliwa, kraks przy lądowaniu itp.):
  • 23 myśliwce „Zero”
  • 10 bombowców „Kate”
  • 41 bombowców „Val”
• Z 27 oceanicznych okrętów podwodnych 1 został zatopiony.
• Z 5 miniaturowych łodzi podwodnych 4 zostały zatopione, 1 została wyrzucona na brzeg i zdobyta przez amerykanów.

o Japończykach...

Wiceadmirał Nagumo po powrocie wszystkich samolotów z nad Pearl Harbor stwierdził, że atak spełnił pokładane w nim nadzieje i kolejne uderzenie nie powiększyłoby w istotny sposób rozmiarów zniszczeń. Riposta przeciwnika przyszła nadspodziewanie szybko: już II Fala ataku poniosła duże straty, więc tym bardziej podczas kolejnego, japońskie samoloty napotkałyby jeszcze silniejszy opór, przy czym straty byłyby w dysproporcji do możliwych strat zadanych przeciwnikowi. Przejęte depesze przeciwnika wskazywały, że ma on pięćdziesiąt dużych samolotów nadających się jeszcze do akcji. Nieznana była pozycja jego lotniskowców, krążowników i okrętów podwodnych, których radiowe sygnały były słyszane na okrętach japońskich. Przebywanie, więc w zasięgu nieprzyjacielskich samolotów operujących z baz lądowych i przede wszystkim w zasięgu jego lotnictwa pokładowego, grało wyraźnie na niekorzyść atakujących, zwłaszcza, że zasięg japońskiego rozpoznania powietrznego był bardzo ograniczony. Opierając się na tych przesłankach, Nagumo zarządził odwrót.

(za M. Fuchida: The Attack on Pearl Harbor,
w zbiorze: The Japanese Navy in the Second World War.
Annapolis 1971.)

„[...] Gdyby Yamamoto sam znajdował się na pokładzie lotniskowca "Akagi", być może - jako namiętny gracz w pokera - okazałby mniej ostrożności od wiceadm. Nagumo i zaryzykowałby podniesienie raz jeszcze w powietrze eskadr bombowych. Ale na pomoście bojowym lotniskowca znajdował się wiceadm. Nagumo ze swoim szefem sztabu kontradm. Kusaką i znając ich obu, Yamamoto powiedział [...]: "Nagumo teraz wycofa się..."[...]
[ powrotowi japońskich okrętów do bazy towarzyszył ] ...niebywały entuzjazm, zwłaszcza, że prasa i radio szeroko opisywały niebywałe wprost zwycięstwo nad Flotą Pacyfiku.
[...] Wśród części sztabu adm. Yamammoto panował krytycyzm w ocenie wyników operacji [...] Trudno wszakże dziś ocenić, czy owa krytyka nie jest późniejszego pochodzenia - może nawet powojennego, gdy Amerykanie ujawnili pełny obraz poniesionych strat i pełny obraz tego, co się uchowało. [...].
Wiceadmirał Nagumo natomiast bronił się przeciw wszelkim zarzutom, twierdząc, że wykonał rozkaz i spełnił powierzone mu zadanie. [...].

(Z. Flisowski, "Burza nad Pacyfikiem",
Wydawnictwo Poznańskie 1986,
t. I, str. 120-121)

Bibliografia

1. Archiwum US Navy i US Marine Corps, Internet 2003 r.;
2. Z. Flisowski, „Burza nad Pacyfikiem” t. I i II, Wyd. Poznańskie, Poznań 1986, 1989;
3. J. Lipiński, „ Druga wojna światowa na morzu”, Wyd. Morskie, Gdańsk 1985;
4. artykuły i inne publikacje w: nTW, „Skrzydlata Polska”, „Morze”;
5. Internet, 2003 r.;