"serociak" - moje hobby: samoloty-Ła-5FN

• SAMOLOTY – HISTORIA, DANE TECHNICZNE, ZDJĘCIA •


godło Armii Czerwonej mal. na kadłubie i usterzeniu (stos. od 1943 r.)	La-5 FN asa myśliwskiego W.Popkowa	godło Armii Czerwonej mal. na dolnych pow. płatów

• KONSTRUKTOR •

S. A. Ławoczkin

Siemion A. Ławoczkin (1900 -1960) generał-konstruktor; inżynier, konstruktor lotniczy, absolwent Moskiewskiego Instytutu Techniki, pracował pod kierunkiem D.P. Grigorowicza, L. Kurczewskiego, A. Tupolewa... od 1939 r. kierownik samodzielnego Biura Konstrukcyjnego w którym wspólnie z Gorbunowem, Gudkowem, Nikaszynem, Gałłajem, Fiedorowem i in., stworzył linię samolotów myśliwskich Ła; po wojnie wykładowca w Instytucie Techniki Lotniczej, nadal rozwijał swoje konstrukcje ale już z napędem odrzutowym; dwukrotny Bohater Pracy Socjalistycznej.

• POWSTAJE NOWY MYŚLIWIEC... •

Łagg-3

Ten interesujący myśliwiec powstał w zespole konstrukcyjnym, którego szefem był Siemion A. Ławoczkin. Ła-5 był rozwinięciem konstrukcji znanej jako ŁaGG (Ławoczkin, Gudkow, Gorbunow) napędzanej silnikiem rzędowym z rodziny WK-105 (M-105). Z powodu rozlicznych kłopotów, ŁaGG nie zapisał się dobrze w pamięci pilotów i mechaników z jednostek liniowych. Konstruktorzy systematycznie starali się usuwać wady ale ta podstawowa pozostała – zbyt mała moc silnika.

Ponieważ silniki rzędowe większych mocy zarezerwowane były dla myśliwców Jakowlewa, Ławoczkin zdecydował się na radykalną zmianę zespołu napędowego. Wybrano silnik A.D. Szwiecowa ASz-82 o mocy 1330 KM, w układzie podwójnej gwiazdy. Wymagało to przebudowy przedniej części kadłuba a także zmian w samym silniku. Zespół Szwiecowa, w ramach prac adaptacyjnych, zmniejszył m.in. wysokość cylindrów uzyskując tym samym zmniejszenie całkowitej średnicy silnika, która nie była teraz wiele większa od silnka rzędowego. Nową wersję oznaczono jako ASz-82A i dzięki wprowadzonym zmianom osiągała ona moc 1510 KM. Prace nad płatowcem nie przebiegały tak gładko – w maju 1941 r. z Biura Konstrukcyjnego Ławoczkina odszedł, skierowany do innych zadań, M.I. Gudkow. Ostatecznie nie przerwało to prac adaptacyjnych. Na początku czerwca 1941 r. ukończono je i kilka seryjnych Łagg-ów z przebudowanym kadłubem wyposażono w nowy silnik jako prototypy nowej wersji. Przygotowania do prób w locie przerwała niemiecka agresja. Zakłady lotnicze w Taganrogu ewakuowano do Tbilisi i tutaj oblatano pierwszy prototyp Łagga z silnikiem gwiazdowym. Otrzymał on oznaczenie Łag-5.

Ła-5

Oblatywacz ogólnie był z samolotu zadowolony, chociaż stwierdził, że podobnie jak Łagg, jest on dość trudny w pilotażu i wymaga aby pilot dokładnie sie z nim oswoił. Kłopoty sprawiał także przegrzewający się silnik i konstruktorzy (zarówno silnika jak i płatowca) musieli włozyć sporo pracy by w końcu usunąć tę poważną wadę. Pewne zastrzeżenia były również co do uzbrojenia – obawiano się czy 2 działka będą, wobec niezbyt dużego zapasu amunicji, wystarczająco skuteczne. Ostatecznie, we wrześniu ruszyła produkcja seryjna i późną jesienią 1941 r. Łag-5 trafił na front.

Ła-5F

Piloci w jednostkach bojowych przyjęli nowy myśliwiec z mieszanymi uczuciami. Ciagle występowały jeszcze kłopoty wynikające z błędów technologicznych produkcji. Zastrzeżenia budził także sam układ płatowca: wysoki grzbiet kadłuba poważnie ograniczał widoczność do tyłu a szeroka maska gwiazdowego silnika – do przodu. Biuro Konstrukcyjne skrzętnie gromadziło wszelkie informacje na temat swojej konstrukcji i w czerwcu 1942 r. przystapiło do poważnego przekostruowania płatowca. Kadłub obniżono za kabiną pilota, której podwyższona osłona wystawała teraz ponad jego obrys zapewniając doskonałą widoczność we wszystkich kierunkach. Poprzez nieznaczne zmiany powierzchni wywarzających stery i lotki, zmiany kształtów oprofilowania przykadłubowej części centropłata oraz uszczelnienie płatowca, poprawiono aerodynamikę samolotu co wpłynęło dodatnio na własności lotne i pilotażowe myśliwca. Uzbrojenie pozostało bez zmian, wprowadzono jedynie nowy celownik refleksyjny. Tak przebudowany samolot oznaczono jako Ła-5 (w czerwcu z zespołu konstrukcyjnego został odwołany W.P. Gorbunow i dlatego z oznaczenia zniknęła litera G). W ostatnich dniach lipca 1942 r. ruszyła produkcja seryjna i już w trzy tygodnie później pierwsze egzemplarze Ła-5 znalazły się na froncie.

Ła–5FN dywizjonu czechosłowackiego w ZSRR

Prace nad doskonaleniem konstrukcji trwały nadal. Przede wszystkim rozwijano jednostkę napędową. Biuro Konstrukcyjne A.D. Szwiecowa opracowało kolejną wersję silnika w której udało się zwiększyć stopień sprężania i podnieść ciśnienie podawanego powietrza. Dzięki temu silnik oznaczony jako ASz-82F (F - forsirowannyj czyli wzmocniony) miał moc zwiększoną do 1700 KM. Myśliwce z nową wersją silnika oznaczono jako Ła-5F. Seryjna produkcja ruszyła w listopadzie 1942 r.

Ła-5FN w locie

Następna wersja silnika została wyposażona w instalację dodatkowego wtrysku paliwa do cylindrów. Osiągnięto w ten sposób moc 1850 KM, krótkotrwała „moc bojowa” (max. 5 min. pracy silnika) sięgała 2005 KM. Seryjną produkcję tej wersji silnika, oznaczonej jako ASz-82FN (N – dodatkowy wtrysk paliwa), rozpoczęto w lutym 1943 r. Jednocześnie trwały prace nad dalszym doskonaleniem płatowca, m.in. zastosowano zgrzewanie blach osłony silnika, gładkie nitowanie duralowego pokrycia przedniej części kadłuba, poprawiono mechanizm slotów i wyważenie aerodynamiczne lotek, ponownie przeanalizowano dokładnie konstrukcję wewnętrzną co pozwoliło zredukować masę własną samolotu.

Kolejną wersję myśliwca – Ła-5FN, zawierającą wszystkie wprowadzone zmiany i modyfikacje, oblatano w styczniu 1943 r. a w lutym przystąpiono do produkcji seryjnej.

W Biurze Konstrukcyjnym nadal rozwijano konstrukcję, jednak wprowadzono tak duże zmiany, że był to już zupełnie nowy samolot, który oznaczono jako Ła-7.

Seryjną produkcję Ła-5 zakończono w czerwcu 1944 r. W okresie od lipca 1942 r. do czerwca 1944 r. wyprodukowano 10 599 egz. wszystkich wersji.

• OPIS KONSTRUKCJI •

Ła-5FN

–jednomiejscowy, jednosilnikowy dolnopłat myśliwski z chowanym podwoziem.

przekrój perspektywiczny – Ła–5 FN

silnik ASz-82FN,
działko SzWAK kal. 20 mm,
szyba pancerna,
osłona kabiny,
radiostacja RSI-4HF,
maszt anteny,
sklejkowe pokrycie kadłuba,
komora akumulatora,
światło pozyc. (białe),
kółko ogonowe,
lotka,
klapka wyważ. lotki,
światło pozyc. (czerwone),
pokr. sklejkowe skrzydła,
slot,

zbiornik paliwa,
goleń podwozia gł.,
mag. amunicyjny działka,
ścianka ogniochronna,
rury wydechowe,
chłodnica oleju,
osłona silnika (blacha dural.),
kolektor wlotowy powietrza,
żaluzje reg. chłodz. silnika,
zaczep rozrusznika mech.,
kołpak śmigła,
wlot pow. do sprężarki,
śmigło WISZ-105W,
rurka Pitota,
światło pozyc. (zielone),

Budowa:

Płat – dwudźwigarowy o konstrukcji drewnianej, pokrycie ze sklejki brzozowej.
Usterzenie – taka sama konstrukcja jak płat.
Kadłub – złożony z dwu części: przedniej o konstrukcji kratownicowej z rur stalowych, pokrytej blachą duralową i tylnej którą tworzyła skorupa ze sklejki.

silnik ASz-82FN
Podwozie – klasyczne, jednogoleniowe, chowane hydraulicznie (łącznie z kółkiem ogonowym).
Silnik – ASz-82FN, czternastocylindrowy w układzie podwójnej gwiazdy, chłodzony powietrzem, z jenostopniową sprężarką mechaniczną (moc - 1850 KM, moc trwała 1690 KM na wys. 5.900 m), śmigło trójłopatowe, metalowe, przestawialne WISZ-61P.
Uzbrojenie – 2 działka SZWAK kal. 20 mm zamontowane nad silnikiem, synchronizator hydrauliczny, zapas amunicji 120 pocisków na działko, celownik odblaskowy PBP-1A,
pod skrzydłami zaczepy na bomby (2x100 kg) lub pociski rakietowe(2x3 szt. RS-82).

Dane techniczne:

linia rozwojowa myśliwca Ła

Wymiary
- rozpiętość: 9,80 m
- długość: 8,67 m
- wysokość: 2,54 m
Masa
- własna: 2605 kg
- całkowita: 3265 kg
- max. startowa: 3540 kg
Osiągi:
- prędkość maks.:
  - przy ziemi 562 km/h
  - na wys. 6500 m 648 km/h
- czas wznosz. na wys. 5000 m: 5 min
- pułap: 11000 m
- czas lotu: 1,8 godz.
- zasięg: 765 h/km

• W WALCE •

as myśliwski I. Kożedub przy
swoim Ła-5FN

Gdy na przełomie października i listopada 1941 r. pojawiły się w jednostkach frontowych myśliwce Łag-5, piloci mieli swieżo w pamięci kłopoty jakie sprawiał Łagg-3 i dlatego nową konstrukcję z tej samej „stajni” powitali raczej nieufnie. Tym bardziej że Łag-5, jak każda prowizoryczna konstrukcja przejściowa, był niedopracowany i ujawnił w eksploatacji sporo wad.
Większość z nich udało się usunąć w Ła-5 i myśliwiec dorównujący maszynom przeciwnika zaczął powoli pozyskiwać sympatię pilotów frontowych. Pierwszą jednostką frontową, której dostarczono te maszyny był 287 IAP (myśliwski pułk lotniczy) dowodzony przez płk. S.P. Danilina.

płk. W. Popkow

płk. W. Popkow i jego myśliwiec
(Ła-5FN)

W nowe myśliwce wyposażano przede wszystkim jednostki na głównych kierunkach walk oraz pułki OPL broniące stolicy. W poszczególnych jednostkach przydzielano je w pierwszym rzędzie najbardziej doświadczonym pilotom. Nic więc dziwnego że Ła-5 szybko stał się „maszyną asów” (tu drobna uwaga – w WWS ZSRR nigdy oficjalnie nie prowadzono list zwycięstw powietrznych a „nieoficjalnie” uznawano pilotom tylko te zestrzelenia w których samolot przeciwnika spadł na tereny zajęte przez własne wojska).

Ła-5F miały już nieznaczną przewagę prędkości poziomej nad BF 109G-2, który w tym okresie był podstawowym niemieckim myśliwcem na Froncie Wschodnim i zaczynały powoli wywalczać przewagę w powietrzu. Po raz pierwszy zaznaczyła się ona podczas przełamania frontu stalingradzkiego. Ła-5FN dysponował przewagą prędkości wznoszenia i prędkości poziomej a także był zwrotniejszy od BF 109G-6 i FW-190A-8. Potwierdziły to walki powietrzne podczas tzw. „bitwy na Łuku Kurskim”, oraz pod Orłem.

patrol bojowy (Ła-5FN)

Na myśliwcach Ławoczkina latał m.in. mjr I. Kożedub (pierwszy na liscie asów lotnictwa myśliwskiego państw koalicji antyhitlerowskiej), który większość ze swych 63 zwycięstw powietrznych uzyskał na Ła-5F i Ła-5FN. Także kpt. gw. W. Popkow (41 zwyc.), pilot 5 GIAP, dwukrotnie odznaczony Złotą Gwiazdą Bohatera Związku Radzieckiego, walczył i zwyciężał na myśliwcach Ła-5 i Ła-5FN.

• NIEZWYKŁY PILOT •

st.lejt. A.P.Mariesjew

st.lejt. A.P.Mariesjew

Niezmiernie interesujące są wojenne losy starszego lejtnanta Aleksjeja Pietrowicza Mariesjewa – pilota myśliwca Ła-5FN.
Na początku wojny Mariesjew latał w 296 Pułku Mysliwskim. Przeniesiony do 580. Pułku operującego na Froncie Północno–Zachodnim dowodził kluczem, latał na myśliwcu I-16. 4 kwietnia 1942 r., podczas walki powietrznej w rej. Starej Russy, samolot lejtn. Mariesjewa został trafiony pociskami przeciwnika. Pilot lądował na spadochronie, na terytorium zajętym przez nieprzyjaciela. Ciężko ranny, 18 dni przedzierał się „do swoich”.
W wyniku odniesionych ran oraz odmrożeń stracił obydwie nogi (amputowane nieco poniżej kolan). Dzięki wytrwałym ćwiczeniom, w ciągu 1 roku na nowo nauczył się najpierw chodzić a potem pilotować samolot mysliwski (na protezach).
W czerwcu 1943 r. otrzymał przydział frontowy – skierowano go do 63. Gwardyjskiego Pułku Myśliwskiego (3. Gwardyjska Myśliwska Dywizja Lotnicza, 1. Gwardyjskiego Myśliwskiego Korpusu Lotniczego, 15. Armii Lotniczej operującej na Froncie Briańskim). W tzw. „Bitwie na Łuku Kurskim” st. lejtenant Mariesjew zestrzelił 3 samoloty nieprzyjaciela, powiększając tym samym swoje ogólne „konto” do 7 zwycięstw. Przedstawiając Marjesjewa do odznaczenia, dowódca pułku N. P. Iwanow, napisał m.in.: „Prawdziwy rosyjski patriota, nie szczędząc krwi i wła-snego życia, walczy z wrogiem i nie bacząc na poważne ułomności fizyczne, osiąga w walkach powietrznych bezprzykładne sukcesy”. 24 sierpnia 1943 r. „...za osobiste męstwo... mistrzostwo pilotażu... wzorcowe wypełnianie zadań bojowych...”, Postanowieniem Prezydium Rady Najwyższej ZSRR starszy lejtienant gwardii Aleksjej Piotrowicz Mariesjew, otrzymał tytuł Bohatera Związku Radzieckiego. Złotą Gwiazdę Bohatera wręczył osobiście marsz. lotnictwa S. S. Nowikow.

przed lotem

przed lotem... (Ła-5FN)

Pod koniec 1943 r. Mariesjewowi powierzono w pułku obowią-zki dowódcy III. eskadry. Wiosną 1944 r. decyzją dowództwa WWS odwołano go z jednostki bojowej na stanowisko inspek-tora. W czynnej służbie pozostawał do 1946 r. ale w lotnictwie pracował do 1952 r. Pełnił funkcję pierwszego zastępcy prze-wodniczącego Rosyjskiego Komitetu Weteranów Wojny i Służ-by Wojskowej oraz był deputowanym Rady Najwyższej ZSRR. Przewodniczył Wszechrosyjskiemu Funduszowi Inwalidów Wielkiej Wojny. Zmarł 18 maja 2001 r., w wieku 85 lat. Po śmierci, decyzją Merostwa Moskwy, został pochowany w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Nowodjewiczym w Moskwie.
Pułkownik w stanie spoczynku Aleksjej Piotrowicz Mariesjew podczas służby bojowej na froncie wykonał 86 lotów bojowych a jego konto zwycięstw zamknęło się liczbą 11 zestrzelonych samolotów nieprzyjaciela, w tym 7 po amputacji nóg i ponownym powrocie na front. Został odznaczony: Złotą Gwiazdą Bohatera Związku Radzieckiego, Orderem Czerwonego Sztandaru, Orderem Czerwonego Sztandaru Pracy (dwukrotnie), Orderem Lenina (dwukrotnie), Orderem Rewolucji Październikowej, Orderem Wojny Ojczyźnianej 1 stopnia, Orderem Czerwonej Gwiazdy, Orderem Przyjaźni Narodów, Orderem Honoru, Orderem Za Zasługi dla Społeczeństwa 3 stopnia oraz licznymi medalami.

• A L B U M •


start alarmowy pary dyżurnej (Ła-5)	patrol nad Leningradem (Jak-1m i Ła-5)

piloci... (Ła-5F)	mechanicy... (Ła-5FN)

• MODEL Z MOJEJ GALERII •

Producent:	MASTER CRAFT/KOPRO Skala: 1/72
Wypraski modelu są dość toporne i wykonane z nienajlepszego tworzywa, ale nieźle „trzymają skalę”. Dokonałem jedynie drobnych poprawek obrysu kadłuba i płatów oraz niektórych linii podziału blach (na więcej nie starczyło mi cierpliwości!). Kiedy popatrzymy na ten model z czerwonymi gwiazdami, od razu zwróci naszą uwagę elegancki kształt kadłuba oraz płatów, co w połączeniu z gwiazdowym silnikiem pozwoli nam bez namysłu rozpoznać sylwetkę radzieckiego myśliwca Ła-5. Przyglądając się bliżej zobaczymy na górnej powierzchni osłony silnika długi, sięgający jej przedniej krawędzi, kanał chwytu powietrza do sprężarki oraz chłodnicę oleju podwieszoną bezpośrednio pod silnikiem. Te charakterystyczne elementy oraz układ podziału blach pokrycia przedniej części kadłuba, podpowiedzą nam, że jest to wersja Ła-5FN. Na osłonie silnika nie ma znaczka firmowego Biura Konstrukcyjnego Ławoczkina, co świadczy o tym, że samolot wyprodukowano w podmoskiewskich Zakładach Lotniczych Monino, w których montaż Ła-5FN rozpoczęto późną wiosną 1943 r. i początkowo nie malowano znaczków Biura Ła. Możemy więc domyślać się, że samolot mógł trafić na front w początkach lata 1943 r.
Malowanie:
Model malowany jest pędzelkiem:
górne powierzchnie – plamy kamuflażowe czarno-zielone (ten schemat najczęściej spotykany był właśnie na samolotach Ła), powierzchnie dolne w kolorze jasnoniebieskim, na osłonie silnika z lewej strony – emblemat jednostki gwardyjskiej, na lewej burcie, poniżej osłony kabiny – czerwone gwiazdki oznaczające zestrzelonych przeciwników (w górnym rzędzie - cztery, w dolnym - trzy), żółty szczyt usterzenia pionowego wyróżnia samolot dowódcy eskadry,
Na tak wyglądającym samolocie latał jesienią 1943 r. (w okresie pełnienia obowiązków do-wódcy III. Eskadry) starszy lejtnant A.P. Mariesjew. Zdjęcie i kolorowy rysunek samolotu st. lejt. Mariesjewa znalazłem przypadkiem, na luźnych kartkach wyciągniętych dosłownie ze śmietnika - jest to chyba fragment większego artykułu o różnych samolotach myśliwskich. Kartki są bardzo zniszczone, ale sądząc z formy i układu kolumn, pochodzą z miesięcznika „Tiechnika Mołodioży” (brakuje numeru i roku wydania). Niestety, fotografie nie nadają się do reprodukcji a kiedy dokładnie przyjrzałem się zdjęciu przedstawiającemu samolot Mariesjewa stwierdziłem ciekawy fakt – brak numeru taktycznego na burcie...
Zdjęcia modelu oglądajcie w Galerii

Bibliografia
1. - W. Bączkowski, „Samolot myśliwski Ła”, TBiU z. 57., Wyd. MON, W-wa 1979
2. - prac. zbior. „Lotnictwo w działaniach II Wojny Świat.” Wyd. MON, W-wa 1976
3. - B. Polewoj, „Historia pewnej opowieści.”, „Ogoniok” rocznik 1994, Moskwa
6. - Internet, 2004 r.
6. - śmietnik (?!), 2000 r.

• ”S E R O C I A K” •